Democratie kan niet zonder blockchain, zegt de peetvader van de bitcoin
De Amerikaanse computerwetenschapper David Chaum heeft in Amsterdam een onderscheiding gekregen voor zijn innovatieve werk dat digitale transacties mogelijk maakte.
Hij wordt de peetvader van de bitcoin genoemd, de Amerikaanse computerwetenschapper David Chaum (1955). Al in de jaren tachtig en negentig werkte hij aan systemen om digitale transacties mogelijk te maken zonder tussenkomst van een bank of creditcardmaatschappij. Voor zijn werk ontving hij donderdag een onderscheiding aan het Centrum Wiskunde & Informatie in Amsterdam, waar hij in de jaren tachtig aan de slag ging.
Chaum wandelt door het CWI-gebouw en vraagt naar collega’s van toen. Hij verkent het auditorium waar hij de volgende dag een lezing zal geven over zijn huidige bedrijf Elixxir en de digitale munt Praxxis die het binnenkort lanceert. Praxxis is volgens Chaum sneller dan de bekende cryptomunt bitcoin en daarom geschikter als betaalmiddel. Chaum woont nu in Californië en behoort tot de beste cryptografiedeskundigen ter wereld. De Dijkstra Fellowship waarmee hij wordt geëerd, is vernoemd naar een andere pionier van het CWI, de Nederlandse wiskundige en computerwetenschapper Edsger Dijkstra (1930-2002).
Wat is blockchain?
Een digitale munt kun je zien als een ketting van digitale handtekeningen. Bij een betaling verstuurt de eigenaar zijn munt naar de volgende eigenaar door informatie toe te voegen aan het eind van die ketting. Deze informatie betreft de voorgaande transactie en de ‘sleutel’, het kenmerk, van de nieuwe eigenaar. Er is geen bank die dit betalingsverkeer controleert en bijhoudt. Transacties blijven dus anoniem. Blockchain werkt als een grootboek waarbij alle deelnemers in het netwerk elkaar controleren. Dat is mogelijk doordat alle deelnemers alle transacties vastleggen. Deze technologie ligt ten grondslag aan vele cryptomunten.
Geen sporen achterlaten bij het betalen of communiceren, dat is waar Chaums werk om draait. Geen metadata zoals je die op een bankafschrift aantreft of op de telefoonrekening. Geen digitale gegevens die in een database kunnen worden opgeslagen en als grondstof dienen voor big-data-analyse.
VS tapten gegevens af in Chili
Zijn fascinatie voor metadata gaat terug naar de afzetting van Salvador Allende, de socialistische president van Chili tussen 1970 en 1973. De Amerikaanse geheime dienst CIA was bij de coup betrokken, vertelt Chaum. “Ik las daarover in de archieven van het Congres op de Universiteit van Berkeley waar ik werkte. De VS tapten gegevens af van de telefooncentrale van het presidentieel paleis van Chili. Ze konden de gesprekken niet afluisteren, maar wisten precies wie met wie belde en wanneer. Zo kwamen de cruciale personen in het netwerk in beeld. De CIA wist exact wie het moest uitschakelen. Voor het eerst zag ik de kracht van metadata.”
De CIA liet universiteiten modellen ontwikkelen om zulke informatie te analyseren, zegt Chaum. Zelf koos hij een andere richting. Hij begon na te denken over manieren om aan de invloed te ontkomen van machtige partijen, zoals repressieve overheden en grote ondernemingen. Door bijvoorbeeld ontraceerbare e-mails te versturen. Versleutelde berichten die op de bestemming aankomen, maar niet te herleiden zijn tot de afzender.
“Dat bracht me op de volgende vraag: hoe kun je geld versturen zonder sporen achter te laten? Ik wilde geld maken zonder connecties. Ontraceerbaar. Dat ontwikkelde ik hier in Amsterdam. En dat concept werd bitcoin.”
Op dit Science Park in Amsterdam-Oost kwam het hoofdkantoor van het bedrijf Digicash dat Chaum in 1990 oprichtte en dat drie jaar later eCash presenteerde, waarmee veilige en anonieme betalingen mogelijk waren.
Chaum had in zijn dissertatie in 1982 al de noodzakelijke blockchain-technologie beschreven. Hij had meer dan het fundament van bitcoin gelegd, ook de begane grond stond al. In 2008 kwam er een dak op het huis, het systeem werd waterdicht. Toen verscheen een document van ene Satoshi Nakamoto op internet over blockchain.
De onbekende Nakamoto loste het resterende probleem op van de dubbele betalingen. Hoe voorkom je dat iemand hetzelfde digitale muntje tweemaal uitgeeft? Er is immers geen toezichthouder, zoals de bank in het traditionele financiële stelsel.
Nakamoto kwam met de oplossing dat de betalingen overal in het netwerk worden opgeslagen. Als elke deelnemer, elk knooppunt in het netwerk, alle transacties vastlegt, valt er niet te frauderen. Zo werkt bitcoin nu. Over de ware identeit van Nakamoto wordt gespeculeerd.
Wat dacht u toen u het document van Nakamoto las, dat voortborduurde op zijn eigen werk?
Chaums blik en toon verstrakken. “Geen commentaar.”
Vragen mensen of u Nakamoto bent?
“Ja.”
En wat antwoordt u dan?
“Geen commentaar.”
Bent u niet alleen de peetvader, maar ook de vader van de bitcoin?
“De identiteit van Nakamoto is een onterechte fascinatie. Het gaat om de ideeën en het belang ervan. Blockchain staat mensen toe te communiceren en te betalen zonder metadata-surveillance. En dat is noodzakelijk.”
Cryptogeld lijkt ingewikkeld. “Het is alles wat je niet begrijpt van geld, gecombineerd met alles wat je niet begrijpt van computers”, zei Pablo Hernández de Cos deze week als voorzitter van het Basels Comité voor Bankentoezicht. Grappend. Want de ontwikkelingen zijn onontkoombaar.
Vorig jaar bedroegen de investeringen in financiële technologie 120 miljard dollar, volgens de Bank voor Internationale Betalingen. Bitcoin is ingeburgerd en de centrale banken zijn aan het bedenken hoe ze de techniek in hun voordeel kunnen buigen. Chaum moet dat nog zien. “Ben je ooit in een centrale bank geweest? Niet bepaald een centrum van innovatie.”
De privacy die Chaum nastreeft heeft ook negatieve effecten. Op criminele markten op internet worden wapens en drugs anoniem afgerekend in bitcoins. Betalingen die niet te traceren zijn, maken witwassen eenvoudig. Daarom heeft de Amerikaanse regering bijvoorbeeld kritiek op de Libra van Facebook: die kan witwassen en financiering van terrorisme faciliteren.
Hoe kijkt u naar die negatieve kanten?
“Bedenk eens hoeveel miljarden dollars er worden witgewassen in het huidige financiële systeem. Door banken zoals HSBC of Danske Bank. Het is een gigantisch probleem. Het idee dat we moeten oppassen dat een paar consumenten geld gaan witwassen, is een grap. Een belediging. Wie dit probleem aankaart, beseft onvoldoende dat het echte probleem de ondergang van de democratie is.” Chaum gelooft dat de grootschalige analyse van big data bijdraagt aan een crisis in de democratie. Bijvoorbeeld doordat technologie verkiezingen beïnvloedt of overheden demonstraties met technologie de kop kunnen indrukken. “Wie metadata koopt, kan die inzetten voor eigen gewin. Je kunt er conflicten mee aanjagen en kwetsbare mensen identificeren die bij de verkiezingen te beïnvloeden zijn. We bevinden ons op glad ijs.”
Hoe helpt uw nieuwe Praxxis-munt daarbij?
“Blockchain-technologie staat buiten de controle van grote bedrijven en overheden. Zelfs met veel geld kun je het niet neerhalen. Dat is de essentie en het enige interessante van blockchain. Al het andere wat je erover hoort is marketing of oplichting.”
Lees ook:
Twitter gaat politieke advertenties weigeren
Terwijl Facebook politieke advertenties uit principe niet wil reguleren, verbiedt Twitter ze juist helemaal. Maar of dat de kritiek doet verstommen, is de vraag.
Ook Google beperkt mogelijkheden voor politieke advertenties
Politieke campagnes zullen hun digitale strategie moeten gaan herzien: Google maakt het lastig om specifieke groepen kiezers aan te spreken.